Ο σωφρονισμός μπορεί να γίνει πολιτισμός;

ή

η συνέργεια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, των εθελοντών και

των Καταστημάτων Κράτησης Τίρυνθας και Ναυπλίου

Στην ιστορία του χρόνου γράφονται μύριες ιστορίες και στιγμές καθημερινά. Ιστορίες αγάπης, πόνου, φρίκης και ονείρου, ιστορίες τρέλας και μοναξιάς. Μια ενδιαφέρουσα, ουσιαστική, αισιόδοξη, και πολυδιάστατη ιστορία είναι η ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ των Κρατουμένων στις Φυλακές Τίρυνθας και Ναυπλίου. Οι πρωταγωνιστές της είναι αφενός οι κρατούμενοι αυτών των δύο φυλακών και αφετέρου οι εθελοντές από την Αργολίδα, Αθήνα και άλλα μέρη μαζί με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου που γίνονται και αυτοί εθελοντές. Το Τμήμα αυτό ιδρύθηκε το 2003. Λίγα χρόνια μετά το 2010  στα πλαίσια του μαθήματος «Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση και Κοινωνικοί Φορείς» που δίδασκε η καθηγήτρια Άλκηστις Κοντογιάννη και στη συνέχεια η Κατερίνα Κωστή, άρχισαν οι φοιτητές του Τμήματος να επισκέπτονται ομαδικά τις φυλακές και να επιχειρούν να εφαρμόζουν προγράμματα με ασκήσεις πρώτης γνωριμίας και επικοινωνίας. Αργότερα, το 2014, ιδρύθηκε από την Άλκηστις Κοντογιάννη το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών με θέμα του, «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές τέχνες στην Εκπαίδευση και στη δια βίου μάθηση». Από τότε λοιπόν μεταξύ των άλλων ασκήσεων, ξεκινά και η εκπαίδευση των μεταπτυχιακών στις φυλακές και η δειλή εφαρμογή θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων.

Από τον Οκτώβριο του 2016 αρχίζει η εφαρμογή να γίνεται συστηματικότερη. Οι κρατούμενοι απολάμβαναν τα μαθήματα, όμως επίμονα  εξέφρασαν την επιθυμία για μαθήματα ελληνικής γλώσσας. «Με το θέατρο γινόμαστε κάποιοι άλλοι που θα θέλαμε να είμαστε, λέμε τα δικά μας, αλλάζουμε τη ζωή μας, γελάμε, αλλά εμείς θέλουμε να μάθουμε να γράφουμε και να διαβάζουμε. Όταν θα βγούμε έξω αυτό θα μας χρειαστεί» είπε ο Νικήτας.

Στις Αγροτικές Φυλακές με την παρέμβαση του Πανεπιστημίου οργανώθηκαν άμεσα  μαθήματα γλώσσας με τις παρακάτω μεθοδολογίες. Κάθε Δευτέρα δίδασκαν τη γλώσσα με κείμενο, γραμματική, λεξιλόγιο και παιχνίδια η δασκάλα Ελένη Δριβάκου, η νηπιαγωγός Άλκηστις Βασιλάκου και ο φιλόλογος Βασίλης Κλησιάρης. Κάθε Τετάρτη σε συνεργασία με τους δασκάλους που αναφέραμε η Ντίνα Καλογεροπούλου ανέλαβε την ενίσχυση του λεξιλογίου με παραμύθια του Χότζα. Κάθε Παρασκευή συμπληρωματικά και χρησιμοποιώντας τους στίχους από λαϊκά, ρεμπέτικα ή δημοτικά τραγούδια η καθηγήτρια Άλκηστις Κοντογιάννη με τη μουσικό  Έφη Τρίγκα, εισήγαγε τη δική της μεθοδολογία, «εγγραμματισμός μέσω ελληνικών τραγουδιών» με ακρόαση του τραγουδιού, ανάγνωση των στίχων, ανάπτυξη λεξιλογίου, γραμματική και συντακτική ανάλυση, συνειρμική έκφραση λόγου και τέλος ανάγνωση - τραγούδι. Ένα ρεπερτόριο τραγουδιών  όπως «δυό πόρτες έχει η ζωή», «σαν τον μετανάστη», «μάτια σαν και τα δικά σου», «μην κλαις» και άλλα, που μπορεί να είναι και προτάσεις των κρατουμένων.

Το τελευταίο μάθημα που αναφέραμε γίνεται κάθε Δευτέρα και στο Κατάστημα Κράτησης Ναυπλίου από φέτος τον Οκτώβριο που εγκαινιάστηκε μια ωραία αίθουσα για σχολείο, καθώς προέκυψε χώρος.  Η αίθουσα αυτή φιλοξενεί τώρα και το Σχολείο που ιδρύθηκε για πρώτη φορά από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στο οποίο διορίστηκε η Ιωάννα Ζακυνθινού. Επίσης εδώ κάθε Τρίτη και Πέμπτη γίνονται από την ΕΠΑΝΟΔΟ με την επιμέλεια της Καλλιόπης Δημητρούλη πεντάωρα μαθήματα γλώσσας με δασκάλα, την Ελένη Δριβάκου.

Τα μαθήματα της γλώσσας ενίσχυσε η ηθοποιός Χριστίνα Θεοδωροπούλου, με ανάγνωση και συζήτηση μέσω λογοτεχνικού κειμένου, η θεατρολόγος Βίκη Τσιανίκα με θεραπευτική έκφραση μέσα από εικόνες για την ενδυνάμωση των κρατουμένων και θα συνεχίσει η δημοσιογράφος Ζιζή Σφυρή με κείμενα, όπως και η εκπαιδευτικός εμψυχώτρια Δώρα Παπαϊωάννου  με δημιουργική γραφή.

Εκτός από τα μαθήματα γλώσσας έχουν γίνει τα εξής θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα και στα δύο καταστήματα:       

Θεατρικό πρόγραμμα διάρκειας 12 εβδομάδων διεξήγαγε η Βαλεντίνα Μιχαήλ στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής της εργασίας με τίτλο “Κλείνοντας την πόρτα στο παρελθόν, ανοίγοντας το παράθυρο στο μέλλον» που κατέληξε σε θεατρική παράσταση. Φέτος το πρόγραμμα επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα και με επιθυμία των κρατουμένων θα επιχειρήσουν το ανέβασμα θεατρικής παράστασης με το έργο «Κατσαρίδες»

Επίσης πέρυσι έγιναν τα προγράμματα: «Η σκάλα» με τη Μαρία Αθανασοπούλου και Κωνσταντίνα Τσαμπούκα, «Άλλη μια μέρα;;;» με τη Δημητριάνα Στούκη και τη Φωτεινή Τσόμπανου, «Τσαφ.. τσ…ουουουφφφφφ, το τρένο της ζωής!» με τη Δήμητρα Ποταμιάνου και Βασιλική Λεγκριανού.

Τα θεατροπαιδαγωγικά συνεχίστηκαν  φέτος, «Ανοίγουμε ένα παράθυρο στον κόσμο;» με τη Χριστίνα Θεοδωροπούλου και την Κατερίνα Ζωγράφου, «Αυτός ο άλλος, ο παράξενος ταξιδευτής» με τη Νάντια Κατή και Χριστίνα Γούση, «Εγώ και συ μαζί … ή μήπως καλύτερα εγώ και εμείς μαζί;;;» με την Άννα Πολίτου και τον Δημήτρη Δίπλα και με τους ίδιους, «Ένα καράβι παλιό σαπιοκάραβο με κάτι ναύτες τρελούς πειρατές», «Πάρε χρώμα και ζωγράφισε τη ζωή σου» με την Αναϊδα Μισκάλ και Μαρίνα Καρυωτάκη, «Όλα είναι στο μυαλό, ξεκίνα να παίζεις»  με την Αδαμαντία Μπεκιάρη, την Αλεξάνδρα Στεργιάννη και τη Βάσια Μιχαλοπούλου. Τα θεατροπαιδαγωγικά συνεχίζονται για αυτήν την ακαδημαϊκή χρονιά με τους θεατρολόγους, Τζωρτζίνα Κακουδάκη Αγγελική Τσάκωνα και Καλλιόπη Καλποδήμου καθώς και με άλλους μεταπτυχιακούς, ενώ η καθηγήτρια Άννα Τσίχλη θα διδάξει θέατρο της επινόησης, η καθηγήτρια Χριστίνα Ζώνιου θέατρο της εικόνας και παιχνίδια, ο πρόεδρος Χορογράφων Πέτρος Γάλλιας ποιητικό λόγο σε συνδυασμό με έκφραση και κίνηση και ο  Κυριάκος Σάμιος από το Πάσχα και μετά θα αναλάβει τη διδασκαλία έργου σε θεατρική ομάδα που στοχεύει να καταλήξει σε παράσταση. Συζήτηση για το θέατρο και το αρχαίο θέατρο θα κάνει ο διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος και έτσι σηματοδοτεί και τη σχέση του Φεστιβάλ με τις Φυλακές στην Αργολίδα.

Παράλληλα ο σκηνοθέτης και τέως διευθυντής του Κέντρου Κινηματογράφου Τώνης Λυκουρέσης θα προβάλει αποσπάσματα από κινηματογραφικά έργα και θα μιλήσει για τον κινηματογράφο ενώ ο κοινωνιολόγος Γιώργος Κόνδης έχει ξεκινήσει τη διδασκαλία και στις δύο φυλακές για τον άνθρωπο και την κατοικία με εποπτικό υλικό και ντοκιμαντέρ.

Εκτός από τα παραπάνω προγράμματα έγιναν και άλλα ενδιαφέροντα προγράμματα Κινητικής Έκφρασης με τη γυμνάστρια Δέσποινα Διακάκη, Αριθμητικής με τον καθηγητή Πληροφορικής Γιάννη Γιατράκο και πολλά προγράμματα εικαστικά και κατασκευών. Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Δερζέκος με τη Βαλεντίνα Μιχαήλ εφάρμοσαν την τεχνική «μεταφορά εικόνας» με γκραβούρες, η μουσικός Έφη Τρίγκα ντεκουπάζ με εικόνες, οι μεταπτυχιακές φοιτήτριες Μαντώ Μπεκιάρη και Αλεξάνδρα Στεργιάννη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση όπως και οι καθηγήτριες Βάσω Αργυριάδου, Αντιγόνη Λασκαρίδου με τον Πέτρο Καραϊσκο κοσμήματα με ακρυλικό πηλό, η  Ντίνα Καλογεροπούλου κομπολόγια, ο εικαστικός Φραντσέσκο Μορέττι ρολόγια τοίχου, η θεατρολόγος Χριστίνα Τσεκούρα και η γυμνάστρια Δέσποινα Διακάκη κατασκευές με χαρτοπολτό, η σκηνογράφος Γιούλα Πουλή διπλό πρόγραμμα με μάσκες πάνω σε καλούπι που κατέληξε με συζήτηση με την ψυχολόγο Μαρία Ασημακοπούλου. Επίσης μάσκες έφτιαξε η εικαστικός Μάγδα Μάρρα και η εικαστικός Βασιλική Σαγκιώτη υπέδειξε ενδιαφέρουσες τεχνικές εικαστικών συνθέσεων. Για πρώτη φορά πολλά αντικείμενα εκτέθηκαν και πουλήθηκαν στο χριστουγεννιάτικο μπαζάρ του Δήμου Ναυπλιέων. Ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα διεξήγαγε η  Ντορέττα Αστέρη,  Σύμβουλος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής με θέμα «Δημιουργικότητα τέχνες και ανθρώπινα δικαιώματα» με ενδιαφέρουσες συζητήσεις και πολύ εποπτικό υλικό.

Θέλουμε να αναφέρουμε ότι τις Αγροτικές φυλακές είχε ψυχαγωγήσει το «Θεατροδρόμιο Ναυπλίου» με το Μουσικό συγκρότημα του Ναυπλίου «Τρεις και μία» και τη μουσική κομπανία «ο Παντελής και η παρέα του» από την Αθήνα. Το συντονισμό αυτών είχε αναλάβει η εθελόντρια Ντίνα Καλογεροπούλου η οποία και φρόντισε  με μεικτή ομάδα κρατουμένων - πολιτών να ψάλλουν τα εγκώμια τη Μεγάλη Παρασκευή και να ετοιμάσουν εκδήλωση με τραγούδια από τους κρατούμενους για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Κάθε χρόνο τα μέλη του Θεατροδρομίου συνηθίζουν να αφηγούνται παραμύθια με τη συνοδεία μουσικής και τραγουδιών στις φυλακές. Ακόμα, η «Πύλη Πολιτισμού» προσέφερε την συνεργασία του  Φραντσέσκο Μορέττι με τις κατασκευές ρολογιών και μουσική εκδήλωση τις Απόκριες του 2018 με τον Μιχάλη Ροϊδη και τον Βασίλη Πετρόπουλο.    

Επίσης ο Νότης ο Χασάπης, γνωστός τροβαδούρος μουσικός δημιουργός έρχεται τον Μάρτιο ένα μεσημέρι στις φυλακές μαζί με τους βιολιστές Παναγιώτη Καρούμπη και Μόνικα Παπαϊωάννου για να ψυχαγωγήσει τους κρατούμενους καθώς και ο μουσικός Γιάννης Νικολόπουλος ο οποίος φέρνει το Χορωδιακό Εργαστήρι Ναυπλίου υπό τη διεύθυνσή του και το Λαϊκό Συγκρότημα Χορωδιακού Εργαστηρίου Ναυπλίου.  Τέλος ανάμεσα σε πολλούς εθελοντές που θα έρθουν την άνοιξη, όπως ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αθανάσιος Κατσής, η Δραματοθεραπεύτρια Ρέα Καραγεωργίου, η γυμνάστρια Χαρά Τζακώστα, η θεατρολόγος Σταματία Μέμου, η πολιτικός μηχανικός Φωτεινή Χασάπη, η καθηγήτρια Παναγιώτα  Γκόφα, η νοσηλεύτρια Κωνσταντίνα Φλώρου, η καθηγήτρια Μαρίνα Κοτζαμάνη, η ψυχολόγος Όλγα Κωνσταντίνου, η δασκάλα Δήμητρα Κούγια, η βιολόγος Μαρία Βασιλείου, η καθηγήτρια Σούλα Δημοπούλου και άλλοι, έρχεται και  ο μεγάλος grandmaster σκακιστής, που έφτασε δεύτερος στον κόσμο, Nigel Short  για να παίξει σκάκι με τους κρατούμενους.

Το σύνολο των εργασιών εποπτεύει η Ομότιμη Καθηγήτρια Άλκηστις Κοντογιάννη και υποστηρίζουν θερμά οι διευθυντές των Φυλακών,  Ευαγγελία Κατερίνη και Ιωάννης Μπαρμπαγιάννης μαζί με τους κοινωνικούς λειτουργούς Έφη Γεραμάνη, Ελένη Δούκα και Χρήστο Παπαμήτρου. Επίσης στη σωστή λειτουργία των προγραμμάτων συντείνει η στάση των εργαζόμενων που εμπλέκονται στις διαδικασίες. Αυτό όμως που είναι αξιοσημείωτο είναι η ευγένεια και η άψογη συμπεριφορά των κρατουμένων οι οποίοι συμμετέχουν με ενθουσιασμό και εκφράζουν με το δικό τους τρόπο την αναγνώρισή τους  προς το έργο των εθελοντών.